Тыараһа нэһилиэгин баһылыга Прокопий Прокопьевич Турнин олохтоох дьон үлэтин сыаналатыы, сэҥээрии, норуокка билиһиннэрии, үтүө холобур буолалларын түстээһин үлэһит дьоҥҥо салгыы сайдалларыгар олук буоларын, интэриэс үөскүүрүн өйдөөн, суруналыыстарга бу тэрээһини – хаһыат күнүн тэрийэр көҕүлээһиммитин — өйөөбүтүгэр , усулуобуйа тэрийбитигэр , бастатан туран, махтанабыт.
Бөһүөлэккэ тиийэн, баһылык солбуйааччыта Мухин Василий Васильевич салалтатынан нэһилиэк дьаһалтатыгар редакция үлэтин билиһиннэрдибит. Хаһыаты суруйтарыы хампаанньатын, Саха өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэн дьокутаата Павел Павлович Пинигин Тыараһа элбэх оҕолоох ийэлэригэр «Таатта” хаһыакка сурутууну бэлэхтээбитин, хаһыат телеграм канаалыгар сурутааччы ахсаана биир тыһыынчаттан тахсыбытын, онно суруттаралларыгар ыҥырдыбыт, редакция оҥорон таһаарар бородууксуйатын билиһиннэрэн, атыылаатыбыт.
Дьэ ол кэннэ үс бөлөҕүнэн хайдан, сырдатыы үлэтигэр тарҕастыбыт.
Тыараһа нэһилиэгэр олохтоохтор, эдэрдэр тэрээһиннээх хаһаайыстыбанан утумнаан дьарыктаналлар. Бу туһунан нэһилиэк тыатын хаһаайыстыбатын специалиһа Күннэй Викторовна Турнина кэпсээниттэн истэбит. Эдэр отуччалаах фермер Николай Игнатьев хаһаайыстыбатын аатын төрүттэрин олорбут сирдэрин аатынан «Кыындыйа” диэн ааттаабыт. Кини убайа бааһынай Игнатьев Михаил Иванович такайыытынан, сүбэтинэн –аматынан 70-ча ынах сүөһүнү, ол иһигэр сүөһүнү көрөллөрүн ыарырҕатар аҕам саастаах дьоннор субаннарын мунньан, этэҥҥэ кыстыгы туоратан эрэр. Субаннар бары туруктара үчүгэй, саҥа хотон ыраас, кураанах. Эдэр киһи добуччу үлэни иилээн-саҕалаан ыыппыта хайҕаныах эрэ тустаах.Эдэр оҕо диэтэххэ үлэһитэ сөхтөрдө.
Салгыы Тимофей Афанасьевич Барбасытов хаһаайыстыбатыгар тиийдибит . Үлэ үгэнэ эбит. Хаһаайын таркторынан хотон буолуохтаах бэрэбинэ мастары сааһылыы сылдьар. Хотоҥҥо киирбиппит, ынах сүөһүлэр миэстэлэригэр кэчигирэһэн туран, сылаас , кураанах хотоҥҥо аһыы тураллар.
Тимофей Афанасьевиһы кытта үлэ – хамнас туһунан кэпсээммитин саҕалыыбыт.
Тимофей Афанасьевич, хотоҥҥун хаһан туттубуккунуй?
2017 сыллаахха дьиэ кэргэн ферматынан грант ылбытым. 75 миэстэлээх хотон туттан, улахан хаһаайыстыбалартан, СХПК – лартан сүөһүлэри талан ылбытым.
Билигин хас ынах сүөһүнү тутан тураҕын?
Билигин 74 ыанар ынаҕы кытта торбостор эбиллэн, 100-н тахса сүөһүлээхпин.
Хас үлэһит көрөрүй?
Икки ветеринар үлэһиттэрдээх буолан, ынах сүөһүлэри эмтииргэ, аттыырга кыһалҕаны билбэппит. Биир үлэһитим Намтан, иккиһим Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх.
Сүөһү аһылыга кыстыгы этэҥҥэ туоратта дуо?
Ынахтарым бары улаатан, оту да сииллэрэ элбээтэ. Ол иһин аһылык от тиийбэккэ эбии атыылаһарга күһэлинним. Ол эрэн улуус иһиттэн ылбыт буолан, ороскуота кыра.
Оттуур сиргит хайдаҕый?
Былырыын оттуур сирим баһаартан эмсэҕэлээн, барыллаан ааҕыыга 30 бырыһыан сирбин оттооботоҕум., ол эрэн оттонуох айылаах сири барытын оттообутум, Амма эҥэр эмиэ биригээдэнэн оттуу барбыппыт. Быйылгы кыстыкка ордук сылгыларым аһылыктарыгар уустуктары көрүстүбүт да , син этэҥҥэ туораатыбыт.
Быйылгы туттарыахтаах үүтүҥ былаана төһөнүй?
Былааным 20 туонна, ону сотору толоробун. Быйыл сүүрбэччэ ынах төрөөтө, өссө эбии төрүөхтээхтэр.
Былааҥҥын эрдэ толордоххуна хайдах быһыылаахтык үүккүн туттарарга дьаһанар былааннааххын?
Былырыын улууска былааны толорботох хаһаайыстыбалартан хардарыта тутуһуу бэрээдэгэ олохтоммута, онно эрэнэбин уонна улуус тыатын хаһаайыстыбатын управлениета өрөспүүбүлүкэттэн эбии 600 туоннаҕа квота көрдүүрэ табылллан үлэбит сырата- сылбата тилиннэр диэн баҕалаахпын.
Инники былааннарыҥ?
Инники былааммытыгар , бастатан туран, биэс сылы быһа бииргэ оттоспут Пономарев Эрчим диэн бырааппын «Агростартап” программаҕа киллэрээри үлэлэһэ сылдьабыт. 15 хонугунан докумуоннарбытын туттарыахтаахпыт. Хотоммут маһын тиэйэн бүтэрдибит. Бэйэбит пилораамалаахпыт, онон маспытын деловойдуурбутугар чэпчэки.
Эдэр оҕолорго тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар барыстааҕын дакаастаатыҥ?
Сорох дьон куоракка эрэ бардахха харчылаах диэн бара сатыылларын истэбин эрээри, бэйэм санаам — тыаҕа да олохсуйан, сиринэн , сүөһүнэн дьарыктаннахха байылыаттык олоруохха сөп дии саныыбын.
Эн сүөһү иитиитинэн дьарыгыраргар дохуоккун, ороскуоккун барытын ааҕынарыҥ буолуо?
Ааҕынан бөҕө буоллаҕа дии. Холобур, ынах сүөһүнү атыылаабыт харчыбын үлэһиттэрбэр хамнастарыгар, соцпакеттарыгар бырыһыаҥҥа уурабын, үүттэн киирбит харчыбын соляркаҕа, наадаларбар туттабыт, үлэһиттэрбэр бириэмийэ биэрэбин. Ордубут харчыбын эргитэн, тыа хаһаайыстыбатын араас салааларынан дьарыктанабыт: маһынан, улахан массыына атыыласпыппыт.Туох быыс – хайаҕас баарынан барытынан үлэлээн иһэбит.
Ыччаттарга тугу сүбэлиэҥ этэй?
Ыччаттарга тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаналларыгар ыҥырыам этэ. Билигин киһи бэйэтэ аһыыр аһын ииттинэр, булунар кэмэ кэллэ. Үлэлиэххэ, ыытыллар программалара кыттыахха наада. Бу хайысханан үлэҕэ Сахабыт өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын өйөбүлүн, тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, улуус баһылыга, улуус тыатын хаһаайыстыбатын управлениетын, нэһилиэкпит баһылыга , тыа хаһаайыстыбатын специалиһа бары өйөбүллэригэр, сүбэлэригэр түгэнинэн туһанан махтанабын. Билигин эдэр фермердэри өйүүллэр. Бэйэҥ ол итэҕэли түһэн биэрбэккэ толорор буоллаххына, бэйэтэ бэйэтиттэн тахсан, кэҥээн иһиэххэ сөп.
Салгыы Тимофей Афанасьевичка үлэлиир ветеринар Кондаков Семену кытта кэпсэтэбин.
Семен Намтан биллэриини көрөн, дойдутугар идэтинэн үлэ суох буолан, кэлбит. Кэлбитин кэмсиммэт. Кини астына кэпсиир: «Хамнаһым бириэмэтигэр каартабар түһэр, нолуок барыта төлөнөр. Соцпакет баар, сайынын элбэх үүтү ыан хамнаһым үрдүүр».
Тимофей Афанасьевич үлэһиттэригэр анаан хотон аттыгар олорор дьиэ тутан биэрбит, онон уолаттар дьиэттэн тахсан үлэлииллэригэр табыгастаах.
Уол Тааттаны сөбүлээтим , хапсаҕайга, настольнай теннискэ улуус күрэхтэһиилэригэр кыттабын диир. Хапсаҕайга Дьүлэй нэһилиэгэр 3 миэстэни ылбыт. Семен идэтинэн ветеринар буолан, үлэтин ыарырҕаппат, сөбүлүүр.
Дьэ онон бу ыччаттар холобурдарыгар көрдөххө , бөһүөлэккэ сирин- уотун суоттанан, бэйэ кыаҕы көрүнэн баран, эдэр ыччаттар кыайар – хотор саастарыгар тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаныахтарын сөп диэн түмүккэ кэлэҕин.
Анна Посельская
«Таатта» хаһыат сайтыгар 2022 с. муус устар ый 20 к.: https://xn--80aaa3eca.xn--p1ai/article/52237