Бүгүҥҥү нүөмэргэ тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылары сырдатар сорудахтаах Уваров Митрофан Алексеевич бааһынай хаһаайыстыбатыгар тиийэ сырыттым. Кинини билэр дьонум — үтүө дьон ыччата диэн төһө да ыраах дэриэбинэ хоту уһугар үлэлии-хамсыы олордор, үөрэ-көтө бардым.
Редакцияҕа бастаан үлэбин саҕалыырбар оччотооҕу типографияҕа бэчээттиир линотип массыыналара моһуогурдаҕына, бэрт сэдэх техник-наладчик идэлээх биэнсийэҕэ олорор уһун уҥуохтаах сэгэлдьийэн хаамар оҕонньору Уваров Митрофан Митрофановиһы ыҥыран өрөмүөннэттэрэллэрэ. Ол кини аатын бу сиэнэ уол чиэстээхтик сүгэ сылдьар эбит. Оттон эбэтэ Эдьигээнтэн төрүттээх хоту дойду хоһуун кыыһа уһуннук типографияҕа директордаабыт Дьяконова Евдокия Семеновна. Өссө хос эһэтэ (эһэтэ Мииппээн иитиллибит) эһиил 110 сааһын туолуохтаах Уваров Иннокентий Алексеевич улууска бары билэр, киэн туттар кырдьаҕаспыт этэ. Кини өҥөтүнэн Ытык Күөл киинигэр Кыайыы болуоссатыгар улахан стелаҕа барыбыт төрүттэрбит үйэтитиллэн тураллар. Оттон ийэтинэн төрүт удьуор үлэһит халыҥ аймах Даниловтар. Митрофан эдьиийин Агафья Павловна Данилова-Федосееваны кытта бу «Таатта» хаһыаппыт бэчээттэнэн тахсарыгар бэрт эйэлээхтик бииргэ үлэлээн ааспыппыт.
Оттон бүгүн билсиспит уолум Митрофан Алексеевич ЯГИТИ-ни бүтэрэн инженер-строитель идэлээх, 13 сыл устата Тааттатааҕы ОДьКХ-ҕа оператор маастарынан үлэлээбит, билигин да «Таатта» СПК-ҕа хачыгаарынан үлэлии сылдьар эдэр киһи. Ол гынан кыра эрдэҕиттэн дьоно сүөһү ииттэллэрин көрөн улааппыт, онно көмөлөһөр, хайдах-туох үлэтин билэр буолан, ыарахантан чаҕыйбакка, кэргэннэнэн, оҕолонон-урууланан баран, бастаан төрөппүттэриттэн туһунан баралларыгар дьонноро сүөһү анаабыттарын иитэ сылдьыбыттар. Ити 2012 сыллаахха эбит. Сыыйа ол соҕотох ынахтан тэнийэн 10-ча сүөһүлэммиттэр. Онтон 2019 сыллаахха бааһынай хаһаайыстыба буоларга сананан, бизнес-былаан суруйан, докумуон бөҕөнү толорон, субсидияҕа тиксэн, бастакы техникаларын – Беларус тракторы, оттуурга пресс-подборщигы ылыммыттар. Дэриэбинэ хоту өттүгэр Чабычах алааска сир анаттаран 30-ча сүөһү киирэр хотонун туттубуттар. Үөрэх дьыла бүттэ да, манна дьиэ кэргэнинэн көһөн тахсан сайылыыллар. Митрофан сүөһүлэргэ мэччирэҥнэрэ да чугас, үүт туттарарга собуотуҥ да чугас, оҕолорго сир астыылларыгар тыалара бу турар диэн астынан мичээрдиир.
Ааспыт сылга соцконтрагынан ротор (от охсор) ылбыттар. Онон оттуур-мастыыр техникаларын балайда хааччыммыттар. Аны бэйэтэ мындырдаан молокопровод тардыммыт. Онон автодоилканан ыыр. Сүөһүлэрин эр киһиэхэ үөрэнэн кэргэммин чугаһаппаттар диир. Бу түбүктээх үлэтигэр сүрүн көмөлөһөөччүнэн бииргэ төрөөбүт быраата Алексей сылдьыбыт эбит да, билигин күһүҥҥү хомуурга түбэһэн СВО-ҕа сылдьар. Онон күүстээх үлэҕэ, этэргэ дылы, харытын ньыппарынан үлэлээн, быйылгы кыстыгын кыһалҕалаахтык аһарбыт, ол да буоллар халыҥ аймахтааҕа өйөбүл буолан, этэҥҥэ күөххэ үктэммитин кэпсиир. Билигин аҕыс ынах төрөөбүт, торбосторун кыралара да бэрт уонна тымныы диэн таһырдьа ыыта илик. Улаатыахтарыгар диэри эмтэрэр. Быйылгы сыллааҕы былаанын 9 тонна үүтү туттарарга ылсыһан, үүт туттаран саҕалаабыт. — Окко убайдарбын, бырааттарбын көмөлөһүннэрэн 5-6 буолан тахсабыт, төһө да техникалаах буол, бэйэбит эрэ син биир кыаллыбаппыт. Бу сайын үчүгэйдик оттоотохпутуна, эбии сылгы иитиитинэн дьарыктаммыт киһи диэн баҕалаахпын. Бэйэбит сирбитин оттоон баран, эбии сир көрдөөтөххө арендата ыарахан. Сир дьиҥэ баар. Күһүн тиийэн көрдөххө оттоммотох сир син биир баар буолар. Холобур, Соһолооҕу өбүгэм сирэ диэн ылыахпын баҕарабын да, билигин атын хаһаайыннаах. Оттуур сир ыарахаттардаах, — диэн кыһалҕатын этинэр хаһаайыстыба төһүү үлэһитэ Митрофан. Кырдьык да бу боппуруос кыаллыан сөп этэ, өскөтүн тыа хаһаайыстыбатын управлениетын уонна нэһилиэк салалтатын өттүттэн маннык үлэһит дьону өйөөн, икки өттүттэн өйдөһөн эйэ-дэмнээхтик быһаардахтарына. От үлэтин кэмигэр ынахтары ыаһыҥҥа, торбостору көрүүгэ-харайыыга ыктаралларын быктарда. Манна эмиэ болҕомто ууран сөптөөх көмөнү оҥоруохха наада этэ. Улууска агрооскуолалар бааллар, оҕолорго лааҕыр курдук тэрийэн сайыҥҥы өттүгэр практика баралларын, сүөһү үлэтигэр сысталларын ситиһэр инниттэн бу биир өрөбүлэ суох үлэлиир дьону сынньатан быстах да үлэлэтиэххэ сөп буолуо. Хотонноро аныгы матырыйаалынан — полистиролунан каркастыы тутуллубут. Хаһаайын сииктээх баҕайы эбит диир. Маны эмиэ туоратаары туох эрэ дьаһал ылыныахтара буолуо. Хотонун иһигэр эбии куурусса иитэн тураллар, аймахтарын кууруссаларын кыстаталлар. Митрофан Алексеевич кэргэнинээн Анна Николаевналыын 4 оҕолоохтор, улахаттар бэлиэр студеннаан эрэллэр. Элбэх оҕолоох буолан иккиэн тэрилтэҕэ үлэлииллэрэ наадалаах да курдук. Тыа сиригэр олорор киһи харата, үүтэ-аһа суох сатамматын өйдүүр буолан, ыараханы аахсыбакка маннык хаһаайыстыба тэриннэхтэрэ. Бу дьону бэйэлэрин эрэ тустарыгар мөхсөллөрүн курдук көрбөккө, киэҥник толкуйдаан саханы саха дэтэр, кэскили өйдөөн, саха төрүт дьарыгын илдьэ сылдьар эдэр дьону өйүүр хайаан да наада. Күүстээх санаалаах эдэр киһи туох да диэн суҥхарбатар даҕаны, биирдэ саба быраҕан да көрүүгэ бу хаһаайыстыба туһааннаах специалистартан көмөҕө, өйөбүлгэ наадыйар дии санаатым. Билигин бары тыа хаһаайыстыбата эһиннэ-быһынна, сүөһү иитэр киһи барыта кырыйда диир буоллахпытына, бу маннык сүөһүнэн дьарыктанарга ылсыбыт дьон баарыттан киһи сүрдээҕин үөрэр. Билигин эдэр эрчимнээх саастарыгар сылдьар буолан илии үлэтин кыайа-хото тутан эрдэхтэрэ. Өссө сайдан-тэнийэн бардахтарына, үлэһит да тутуохтарын сөп. Эдэр фермер уопутуран, ситэн-хотон бардаҕына, аныгылыы толкуйдаан, толору механизациялааһыны киллэрэн илии үлэтиттэн босхолонноҕуна, алаас муҥунан хороҕор муостааҕа, сыһыы муҥунан сыспай сиэллээҕэ дэлэйиэ этэ. Дьэ оччоҕо үүппүт үрүйэлии сүүрүгүрүө, эппит остуол хотойорунан тардыллыа этэ. Оттон бэйэ аһын аһаатахпытына бука бары доруобай буолуохпут диэнинэн суруйуубун түмүктүүбүн.
Аграфена Неустроева
«Таатта» хаһыат сайтыттан: https://таатта.рф/article/98100