Этэҥҥэ кыстыгы туораатахпытына, ыһыы, от үлэтин кэмэ кэлбитэ биллибэккэ хаалыаҕа. Сылын аайы кэриэтэ аһыҥа элбээтэ дииллэрин бары истэҕит. Онон, үлэ былааннанан эрдэттэн саҕаланыахтаах диэн “Россельхозцентр” тэрилтэ Саха сиринээҕи салаатын салайааччыта Агнесса Данилова кэпсээтэ.

Аһыҥалар таһаарар хоромньуларын туоратар туһугар бу үөн-көйүүр ахсаанын аҕыйатыыга араас миэрэлэри туһаналлар.

Холобура, агротиэхиньиичэскэй, химическэй ньымалар. Ол эрээри, билиҥҥи кэмҥэ химическэй ньымалар ордуктара биллэр. Химическэй ньыманы төһө буортуну оҥоруутун ааҕан-суоттаан көрүүгэ (экономический порог вредоносности — ЭПВ) олоҕуран туһаныллыахтаах. Аһыҥа хоромньута маны утары охсуһуу сыанатыгар тэҥ буолуох­таах. ЭПВ-нан ыллахха, бу буортулааччы биир кв. м. сир иэнигэр төһө элбэхтик ыспытыттан, тарҕаммытыттан тутулуктаах. В.И. Танскай (1988 с.) биир кв. м. 5 устуука аһыҥа баар буолуутун ылыныллар нуорманан ааттаабыта. Өскөтүн буорту­лааччылар ахсааннара нуорманы аһардаҕына, эмтиир сириэс­тибэлэри туһаныыны толуйуохтаах, тоҕо диэтэххэ, аһыҥалар элбээһиннэриттэн тахсар орос­куот маны аччатыы орос­­куотун куоһарар. Ыытыллар тэрээһиннэр көмөлөрүнэн уонна сыл аайы кыралаан эмтии сырыттахха, ахсаана үүнээйигэ хоромньута суох буолара ситиһиллэр. Ыстаада буолбатах көрүҥнэрин чопчу сиргэ-­уокка сэрэтэр эмтээһини (обработканы) ыытыллар уонна бастакы уонна үһүс көлүөнэҕэ диэри ахсааннара маассабайдык элбиир, эмкэ бэринэр кэмигэр уонна ахсааннара бары личииҥкэлэриттэн 50-80 % уонна онтон элбэххэ тэҥнэһэр буоллаҕына, ыытыллар.

Биһиги тэрилтэбит үөн үөскээһинин кэтээн көрүүнэн дьарыктанар. Ол кэтээһин түмүгүнэн сокуон быһыытынан тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэтэ, табаары оҥорооччута сирин-­уотун бэйэтэ эмтиэхтээх. Ол кэмигэр ылыллыбыт дьаһал түмүгэр химичес­кэй обработканы ыытыы үп-харчы ­ороскуотун, ону тэҥэ тулалыыр эйгэни буортулааһыны быдан аччатар.

Саха сиригэр 2022 сыллаахха бу үөннэр тарҕаныыларын кэтээн көрүүнү 106,73 тыһ. гектарга ыыппыппыт. Итинтэн 49,9 тыһ. гектарыгар тарҕаммыта биллибитэ.

Бүлүү умнаһыгар Ньурба, Сунтаар оройуоннарыгар – 8,184 тыһ гектарга. Илин эҥээр улуустартан Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Чурапчы, Таатта улуустарыгар – 26,2 тыһ. гектарга. Уопсайа, 3177,1 гектарга эмтээһин ыытыллыбыта, ол иһигэр Ньурба оройуонугар – 555 гектарга, Чурапчыга – 106 гектарга, Мэҥэ Хаҥаласка – 1020 гектарга, Уус Алдаҥҥа – 1200 гектарга, Өлүөхүмэ оройуонугар – 296 гектарга. Быйыл 3400 гектар сири илин эҥээргэ уонна Бүлүү оройуоннарыгар эмтиэхтэрэ. “Россельхозцентр” тэрилтэ исписэлиистэрэ аһыҥалар тарҕаныыларын салгыы кэтээн көрүөхтэрэ.

Эминэн хааччыйыыга тэрилтэ тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччуларыттан сайаапкалары хомуйуоҕа.

Сыыппаралар

Саха сиригэр 2022 сыллаахха бу үөннэр тарҕаныыларын кэтээн көрүүнү 106,73 тыһ. гектарга ыыппыппыт. Итинтэн 49,9 тыһ. гектарыгар тарҕаммыта биллибитэ.

Бүлүү умнаһыгар Ньурба, Сунтаар оройуоннарыгар – 8,184 тыһ. гектарга. Илин эҥээр улуустартан Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Чурапчы, Таатта улуустарыгар – 26,2 тыһ. гектарга.

Санаа

Степан Бочкарев, Уус Алдан улууһунааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга:

– Сылын ахсын курдук, аһыҥа туруутун саҕана саас ыам ыйыгар “Россельхозцентр” тэрилтэ үлэһиттэрэ нэһилиэктэринэн кэрийэн оттуур ходуһаларга төһө элбэх сымыыты уурбутун бэрэбиэркэлээн көрүөхтэрэ. Ол кэннэ бэс ыйыгар сайыҥҥы чинчийии кэнниттэн эмтэниэн сөптөөх сирдэргэ хаһаайыстыбаларга сүбэ-ама биэрэллэр.

Былырыын 1200 гектар сир эмтэммитэ, быйыл эмиэ оннук былааннаан олоробут. Эми “Россельхозцентр” киинтэн атыылаһаллар. Быйыл тэрээһиннээх хаһаа­йыстыбаларга толуйуу көрүллэринэн эрдэ дуогабардаһан, эмтэрин ыла туруохтарын наада.

Саҥа тахсыбыт кэмигэр эмтиир ордук

Дмитрий Илларионов, Уус Алдан улууһун Дүпсүн нэһилиэгин “Ил­ларионов Д.В.” бааһынай-пиэрмэр хаһаайыстыбатын баһылыга:

– Сайыҥҥы от үлэтэ диэн эмиэ тыа сиригэр сүөһүнэн, сылгынан иитиллэн олорор дьоҥҥо сүрдээх суолталаах. Кыс ортото отуҥ бүтэн хааллаҕына, хантан да эмискэччи кыайан була охсубаккын, ол санаа баттыгаһа буола түһэр буоллаҕа. Ол иһин окко эрдэттэн бэлэмнэнэн, туттар сэпкин-сэбиргэлгин бэлэмнээн, өрөмүөннээн, сайыҥҥы былдьаһыктаах кылгас күннэри мүччү туппакка, окко эрдэ киириэххэ наада.

Онно буоларын курдук, тыа сирин дьонугар сүрдээх элбэх хоромньуну таһаарар аһыҥаны утары

эрдэттэн бэлэмнэнэн, үлэ­лиэхтээхпит.

“Россельхозцентр” тэрилтэ өрөспүүбүлүкэҕэ аҕалан эми атыылыыра сүрдээх туһалаах. Маны норуокка, Саха сирин тыатын сирин олохтоохторугар күүскэ сырдатаргытыгар баҕарабын. Аһыҥаттан сылтаан атын эрэгийиэнтэн от атыылаһан, тиэйии төһөлөөх ороскуот буолара буолуой?

Аһыҥаны эмтээһини сыал-сорук оҥостон, 7-8-с сылын дьарыктанабыт. Хайдах эмтиир туһунан инструкциятыгар сурулла сылдьар уонна “Россельхозцентр” исписэлиистэрэ эмп ороскуотун сүбэлииллэр. Бу эмп сыаналаах, ол иһин аһыҥа саҥа тахсыбыт кэмигэр күнүн-дьылын куоттарбакка,

кыра сиргэ баар эрдэҕинэ уонна киэһэ салгын баттааһына саҕаланнаҕына, 10-11 чаастан саҕалаан

сарсыарда 3-4 чааска эрэ диэри үлэлиигин. Күнүс ыһан туһа суох, эмп быыл буолан ыһыллар, онон сииги кытта үөһээ көтөн хаалар буолан, көдьүүһэ кыра буолар, Кытаатан сиргитигэр хаһаайынныы сыһыаннаһыҥ, өрүү сыл тахсар оттоох-мас­таах буолуҥ.

Сэмэн Жендринскэй

«Саҥа олох» хаһыат сайтыттан: https://xn--80aa7aggbp2b.xn--p1ai/article/92154

От adminNB

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *