Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын Айсен Николаев дьаһалынан Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ тыа хаһаайыстыбатын үлэтин судаарыстыба өйүүр саҥа мэхэньииһимин оҥорон олоххо киллэриэҕиттэн лоп курдук биир сыл ааста. Бастатан туран, кэтэх сүөһүлээх ыалларга ыанньык ынах төбөтүгэр көрүллэр көмө үп туох-хайдах түмүктэммитин көрүөҕүҥ.
Тыа сирин ыалыгар тастан харчы, буолаары буолан туох да тордуоҕа, бырыһыана суох, киирэрэ күүтүүлээҕэ чахчы. Ынах төбөтүн ахсын көрүллэр 35 тыһ. солкуобай кээмэйдээх көмө иккитэ төхтүрүйэн ыытылынна: маҥнай тохсунньу 1 күнүнээҕи баар ынах төбөтүгэр, онтон кыһын-саас төрүөх биэрбит тиҥэһэ ахсааныттан таһааран,от ыйын 1 күнүттэн көмө харчы тиийтэлээтэ. Ол түмүгэр ааспыт сылга өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 9715 кэтэх хаһаайыстыбалаах ыал судаарыстыба өйөбүлүгэр тигистэ. Бу сыалга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 1 миллиард 278 мөлүйүөн солкуобай ороскуоттанна.
Иккиһинэн, соҕотуопкаҕа көрүллэр көмө харчы биир киилэ үүккэ 35 солкуобайтан 50 солкуобайга диэри үрдэтилиннэ. Маннык өйөбүлүнэн тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар уонна ынахтарын потребительскай кэпэрэтииптэргэ киллэрбит, бааһынай хаһаайыстыбаларга сыһыарбыт биирдиилээн ыаллар туһаннылар.
Судаарыстыба өттүттэн кэлим өйүүр дьаһаллар ылылланнар, 2021 сыл түмүгүнэн ынах сүөһү ахсаана, ол иһигэр ынах төбөтө 3,3 бырыһыан эбиллэн, 74,5 тыһыынчаҕа тиийдэ. СӨ бырабыыталыстыбатын отчуотунан сирдэттэххэ, баалабайынан 158 тыһ. туонна үүт ыаммыт. Олохтоох нэһилиэнньэ бэйэ үүтүнэн хааччыллар таһыма 56,4 бырыһыаҥҥа тэҥнэстэ, оттон этинэн 26,5 бырыһыан хааччынар.
Ил Дархан Айсен Николаев саҥа сыл үүнээри турдаҕына СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕар (Ил Түмэҥҥэ) Анал этиитигэр: “Тыа сирин дьоно өбүгэбит төрүт дьарыгын ыһыктыбакка, сахалар төрөөбүт сирбитин кытта ситиммитин быспаппыт туһугар таһаарыылаахтык үлэлииллэр уонна дьоһун да, дьоҕус да кыайыылары ситиһэллэр. Саха сирэ кинилэр үтүөлэринэн дойдуга сүөһүнү иитэр биир бастыҥ эрэгийиэнинэн биллэр: сылгыбыт ахсаанынан бастакы, табабыт ахсаанынан үһүс сылдьабыт. Төһө даҕаны уот кураан сайын моһуоктаатар, сүөһү-сылгы ахсаана эбилиннэ. Кэлиҥҥи уон сылга хаһаайыстыбаларга ынах төбөтө 3,3 бырыһыанынан эбиллэрэ ситиһилиннэ”, – диэн бэлиэтээбитэ.
Быйылгыттан хотугу уонна бырамыысыланнай улуустарга баар тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэригэр уонна бааһынай хаһаайыстыбаларыгар ынах төбөтүгэр көрүллэр субсидия 35 тыһ. солкуобайтан 45 тыһ. солкуобайга диэри үрдэтилиннэ. Оттон өрөспүүбүлүкэ сылгы иитэр тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларыгар биэ төбөтүгэр көрүллэр көмө үп 1,5 тыһыынчаттан 3 тыһыынчаҕа диэри улаатта. Судаарыстыба өйөбүлүн саҥа мэхэньииһимин чэрчитинэн иккис түһүмэх 2022 сылтан үлэтин саҕалыыр. Ол курдук, эт, оҕуруот аһын, хортуоппуй уонна бурдук соҕотуопкатыгар субсидия (барыта 214,8 мөл. солк.) төлөнүөҕэ. Көмө үп үлэ дьонугар быһаччы тиксэриллиэ. Онно саарбахтааһын суох. Быйыл тыа хаһаайыстыбатын үбүлээһин таһыма хаһааҥҥытааҕар даҕаны үрдүк – 12,5 миллиард солкуобай. Ити иһиттэн 1,3 миллиард солкуобайтан тахса үп ыаллар кэтэхтэригэр сүөһү ииттэллэрин өйөөһүҥҥэ тиийиэҕэ.
Манна сыһыаран суруйдахха, өрөспүүбүлүкэ салалтата саха төрүт сүөһүтүн төрүөҕүн тэнитэр үлэни хараҕын далыгар тутар. Саха сүөһүтүн иитиигэ үлэлиир, төрүт баайбыт чиэппэрин көрөр-харайар тирэх хаһаайыстыбаларга судаарыстыбаттан өйөбүл кээмэйэ быйылгыттан улаатыннарылынна. Сааһыттан-тугуттан тутулуга суох эрдэ хас биирдии сүөһү төбөтүгэр 25 тыһ. солкуобай кээмэйдээх көмө үп тиксэриллэр эбит буоллаҕына, аны 35-тии тыһыынчаны ылыахтара. Маннык өйөбүл эмиэ өрөспүүбүлүкэ хааһынатыттан көрүлүннэ.
«Улус Медия» сайтыттан: https://ulus.media/article/41522