Өрөспүүбүлүкэ 2023 сыллааҕы бүддьүөтүн Ил Түмэн дьокутааттара ылыннылар. Ол иһигэр тыа хаһаайыстыбатын салаатын өйөөһүҥҥэ 14 млрд солкуобайтан тахса үп көрүлүннэ. Эрдэ бүддьүөт барылын дьүүллэһиигэ Ил Дархан Айсен Николаев тыа хаһаайыстыбатыгар 2,6 млрд солкуобайы эбии буларга бырабыыталыстыбаҕа сорудах биэрбитэ.
Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин билгэлээһиҥҥэ, былааннааһыҥҥа уонна судаарыстыбаннай бырагыраамаларга департаменын салайааччыта Анастасия Колодезникова тыа хаһаайыстыбатын үбүлээһиҥҥэ эбиллии өттүгэр бүтэһиктээх сыыппара хайысхаларынан төһө-хачча буолбутун маннык иһитиннэрдэ:
– Ил Дархаммыт эбэргэ дьаһал биэрбит 2,6 млрд солкуобайа халбаҥнаабата.
Бастатан, тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар туттарар үүттэрин 1 киилэтигэр көрүллэр субсидия харчыта 10 солкуобайынан үрдэтиллэн, 60 солкуобайга диэри улаатарыгар 617 мөл. солкуобай эбилиннэ.
Иккиһинэн, сылгыны үөрдээн иитэр тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар биэлэрин 1 төбөтүгэр бэриллэр субсидия 3 тыһ. солкуобайтан 5 тыһ. солкуобайга үрдэтиллибитигэр эбии 132,5 мөл. солкуобай көрүлүннэ.
Үсүһүнэн, кэтэх сүөһүлээх ыал ынаҕын төбөтүгэр көмө харчы 2 тыһ. солкуобайынан үрдэтиллэн, 37 тыһ. солкуобай буоларыгар бүддьүөккэ эбии ороскуот 79 мөл. солкуобайга тэҥнэстэ.
Төрдүһүнэн, хотугу дьиэ табатын иитэр хаһаайыстыбалар иитэр табаларын төбөтүгэр олохтоммут 4995,5 солкуобай кээмэйдээх тирэх ставка 5335,4 солкуобайга диэри улаатыннарыллыбытыгар 64 мөл. солкуобай эбиллэр буолла. Бу салааны үбүлээһин бүттүүн кээмэйэ 2023 сылга 1,1 млрд солкуобайга тиийдэ.
Бэсиһинэн, түргэнник ситэр салааҕа (көтөрү, сибиинньэни иитии) уотурба ороскуотун толуйууга 60 %-наах субсидия көрүллэригэр анаан 443 мөл. солкуобай бүддьүөккэ сыл саҥатыттан бигэтик киллэрилиннэ.
Онон, Анастасия Дмитриевна быһаарарынан, эбиллии быһыытынан ааҕыллара сөптөөх.
Алтыһынан, айылҕа күчүмэҕэйигэр түбэспит улуустарга 2022 – 2023 сыллардааҕы сүөһү-сылгы кыстыгар оту, эбии аһылыгы тиэйии-таһыы ороскуотун толуйарга 251 мөл. солкуобай угулунна.
Сэттиһинэн, тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар (кэпэрэтииптэр, бааһынайдар, ХЭУо-лар) мэхэньисээссийэлээх улахан хотон туттар ороскуоттарын судаарыстыба суотугар 98 %-ҥа тиийэ толуйууга анал ыстатыйанан 204 мөл. солкуобай көрүлүннэ.
Дьэ, аны ордубут 809,5 мөл. солкуобай ханна, туохха ороскуоттаныай? Департамент салайааччыта сүрүннэрин эрэ ааттаабытынан, мэлэрээссийэҕэ – тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар сирдэрин дулҕаттан, талахтан ыраастаан, тупсарыналларыгар 100 мөл. солкуобай угулунна итиэннэ улуустар сүөһү аһылыгын бэлэмнээһиҥҥэ туһуламмыт бырагыраамаларын өрөспүүбүлүкэ кыттыгас үбүлэһэр өлүүтэ 75 мөл. солкуобайынан эбиллэн, 175 мөл. солкуобай буолла. Ону тэҥэ хаһаайыстыбалар бурдуктарын уурар-харайар ыскылааттары тутталларыгар, бааһынаҕа элбэх үлэни биир хамсаныынан толорор тиэхиньикэни атыылаһалларыгар 130 мөл. солкуобай көрүлүннэ.
Хаһаайыстыбалары үп-харчы өттүнэн чэбдигирдии бырагыраамата быйылга диэри үлэлээн кэллэ. Холобур, 2021 с. ити бырагырааманан 190-ча хаһаайыстыба чэбдигирбитэ. Ил Дархан Анал этиитигэр олоҕуран, 25-тэн элбэх ынахтаах бааһынайдар киллэриллэр буолбуттара, онон кэлиҥҥи 3 сылга элбэх хаһаайыстыба туһанна. Анастасия Дмитриевна этэринэн, 2022 сылга чэбдигирдиигэ 280-тан тахса мөл. солкуобай көрүллэн баран, үп-харчы кырыымчык буолан, тардыллан, бытааннык үбүлэннэ. Эһиилги үбүлээһиҥҥэ көрүллүбэтэх эрээри, инники бүддьүөтү чуолкайдааһыҥҥа ахсаантан ылан бырахпаттар үһү.
Манна сыһыаран эттэххэ, Чэбдигирдии бырагырааматыгар куонкуруска кыайбыт эрэ хаһаайыстыбалар киллэриллэр буоллахтарына, соччо кээмэйдээх көмөнү 25-тэн элбэх ынахтаах хаһаайыстыбалар үүнэр сылга туттарар киилэ үүттэрин ахсын 10-нуу солкуобайы эбии ылан, бары туһаныахтара.
Василий Никифоров.
Улус Медия сайтыттан: https://ulus.media/article/81231