Саха сирин тыйыс айылҕатыгар өбүгэбит мындыр өйдөөх, булугас толкуйдаах буолан баччаҕа тиийэн кэлбит.
Кыыдааннаах кыһын балык ас тыыннаах хаалларбытын бары даҕаны билинэбит. Улууспутунан киэн туттар
саамай улахан бэлиэбитинэн собо буолар. Саас собону балыктааһын уонна мууһунан бүрүллэн турар күөлгэ салгын киллэрэр биир ньыманан куйуур буолар.
Тааттаҕа П.А.Ойуунускай “Оҕо куйуурдуу турара” айымньытынан
Халамнаайы күөлүгэр турар өйдөбүнньүк.
Автор түһэриитэ
Куйуурдааһын туһунан оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан Платон Алексеевич Ойуунускай “Оҕо куйуурдуу турара” айымньытын уйадыйа аахпыппыппытын бары да5аны өйдүүрбүт буолуо. Онтон олоҥхо дойдута Таатта киэҥ сыһыылаах Халамнаайы күөлүн кытыытыгар куйуурдуу турар оҕо уонна таптаан сылдьар П.А.Ойуунускай аатынан Саха театрбытыгар өйдөбүнньүктэр тураллар. “Оҕо куйуурдуу турара” кэпсээҥҥэ “куйуурун түһэрэн, маҥкытын кэтэрдэн, куойатын эргитэн куоҕаҥныы турбута” диэн этии баар. Манна куйуур үс тэрилэ этиллэр. С.К.Эверстов уруһуйа
Кылынан өрүллүбүт куйуур, куйуур иитэ-куойа, туттарар маҥкы. Кэбээйитээҕи П.Д.Степанов аатынан түмэл экспоната. Автор түһэриитэ.
Кэбээйи улуустааҕы түмэлин П.Н.Репин “Кэбээйи балыксыттарын үтүө үгэстэрэ” кинигэҕэ куйуурдааһын туьунан быһааран, сиһилии кэпсэммит уонна түмэл уруһуйдьута С.К.Эверстов ойуута дьэҥкэтик көрдөрөр.
Куйуур туһунан маннык кэпсэммит: ” Саас күөл хайыара тоҥуута балык уулаах оҥхойдорго мунньустар. Ону таба тайанан элбэх балыгы бултууллар. Оннук оҥхойу эбэтэр, түөлбэни балыксыт кырдьаҕастар күөл хаарын чинчийэн билэллэрэ. Ол миэстэлэригэр хаар мууска сыстыбатах буолар эбит, маһынан сууралаатахха көпсөркөй, көмүрүөтүҥү, дэбигис ыраастанар. Түөрэй. Тыайа нэһилиэгин түмэлин экспоната
Куйууру эмиэ сылгы кылынан баайан оҥороллор. Куйуур куойалаах. Куойаны ньолбуһах гына талаҕынан иэҕэн оҥороллор уонна онно куйууру баайаллар. Куйуур уктаах, ону маҥкыта диэн ааттыыллар. Куйуур куойатын маҥкытыгар хамсаабат гына эпсэри туттараллар. Онтон куйуур маҥкытын ортотунан хайаҕастаах, түөрэй диэн маска кэтэрдэҕин,
ити кэнниттэн куйууургун алларбыт ойбоҥҥор угаҕын уонна түөрэйиҥ аҥаар өттүн хаар аннынан анньаҕын, аҥаар уһугун атаххынан үктүүгүн уонтон маҥкыгынан аргыый аҕай хаста да эргитэҕинб куйуургун ойбонтон таһааран балык кэлбит буоллаҕына сүөкүүгүн уонна куйуурдуургун салҕаан бараҕын.
Куйуур-сахаҕа эрэ сайдыбыт балыктыыр тэрил буолар.
Куйуурдааһын биир улахан туһатынан элбэх ойбон алларыллан, онон салгын киирэн балык салгына суох атан өлүүтүттэн быыһыыра буолар”.
Бу суруйууттан куйуурдааһын туһунан сиһилии билэҕин.
Онтон билигин куйуурдааһынынан
соччо дьарыктаммат курдуктар. Арай, оскуолаларга биирдиилээн тэринэн оҕолорго көрдөрүү эрэ быһыытынан куйуурдууллар.
Нэһилиэкпэр VI-с кылаас үөрэнээччитэ Денис Дьяконов ийэтинээн чинчийбиттэринэн, 513 күөл баара биллэр.
Саха биир туһалаах, ураты балыктааһынынан
Тыайаҕа кулууппут директора Иван Егорович Гуляев дьарыктанар. Кини куйуурга аҕата Егор Иосифович Гуляевтыын эдэр ыччаттары, үөрэнээччилэри илдьэ сылдьыбыта номнуобэһис-алтыс сыла буолбут. Куйууру аҕатынаан оҥороллор. Балыгы ордук кураан дьыл баһабыт диэн санаатын үллэстэр. Манна олус астынан, интэриэһиргээн Дьяконов Ньургун Егорович, Дьяконов Андрей Григорьевич уолунаан Юлианныын, Гуляев Иосиф Егорович уолунаан Ньургуннуун, Полятинскай Максим уолунаан Эрчимниин көтүппэккэ сылдьаллар. Бу оҕолор уһуйаан,
алын сүһүөх кылаастан саҕалаан өр кэтэһэн, аҕаларын кытта барсалларын сөбүлүүллэр эбит.
Куйуурдуур кэмҥэ балык эрэ ылар туһугар буолбакка, аҕа уолунаан алтыһар, өбүгэ үгэһин үйэтитэр биир умнуллубат өйдөбүл буоларын, ханнык баҕарар омук тус уратытын илдьэ сылдьар буоллаҕына омук быһыытынан симэлийбэтигэр, салгыы сайдарыгар Гуляевтар курдук ыал баарын хайгыы саныыгын уонна
эрэллээх эркиннээх буоларбытын саарбахтаабаппын.
«Дабаан» хаһыат сайтыттан: https://дабаан.рф/article/92632