
Дойдубут олоҕун-дьаһаҕын айгырата сатыыр тас дойдулар санкциялара тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларыгар эмиэ охсор. Ол иһин олохтоох оҥорон таһаарааччы итиннэ улахан харгыстары көрсүбэтин, кинини өйүүр сыалтан СӨ тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ кэккэ чэпчэтиилэри киллэрдэ. Бу туһунан улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччыта Степан Бочкарев билиһиннэрдэ:
– Степан Николаевич, санкция диэн ааттыыр тас дойдулар Арассыыйа экэниэмикэтигэр туорайдаһа сатыыр дьайыылара тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччытын тумнубаттара чахчы. Онон сибээстээн, өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата саҥа чэпчэтиилэри көрдө. Ити туһунан кэпсээ эрэ.
– Бу аҕыйах хонуктааҕыта тас дойдулар биллэрбит санкцияларыгар Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччылара улаханнык оҕустарбаттарын туһугар СӨ Бырабыыталыстыбатын 590 №-дээх анал дьаһала таҕыста. Онно быйыл субсидияны ылааччыларга уонна былырыын ылан баран соруктарын сиппэккэ сылдьааччыларга чэпчэтии көрүлүннэ.
Чэпчэтии биир сүрүн соругунан субсидияны саҥа ылааччыга харчыны түргэнник тиэрдии диэн. Урукку өттүгэр итиннэ биир ый устата докумуон ситиһиллэр этэ. Ону билигин уон күҥҥэ диэри кылгатан биэрдилэр. Ол аата докумуонун түргэнник туттарбыт киһи ый аҥаарын кыайбат кэм иһигэр харчытын ылыан сөп. Ити биһиэхэ, сааспыт-сайыммыт кылгас айылҕалаах сиргэ, улахан көмө дии саныыбын.
Аны урут субсидияны ылан баран тиэрдиллибит былааны, соругу кыайан толорбокко сылдьааччыларга толору отчуоттуур болдьохторо икки сылга диэри уһаан биэриэн сөп. Онно субсидияны ылааччы былаанын толорботох сылтаҕын ыйыахтаах. Ону анал хамыыһыйа көрөн быһаарыахтаах. Холобур, сири кытта үлэҕэ саҥа ылсыбыттар кураан сайыннарга оҕустарбыттара чахчы.
– Урут нолуокка иэстээх киһини ханнык да субсидияҕа чугаһаппаттар этэ. Быйыл итиннэ эмиэ чэпчэтии көрүллүбүт диэн иһиттим. Ити төһө оруннааҕый?
– Чахчы чэпчэтии көрүлүннэ. Ити туһунан бырабыыталыстыба дьаһалыгар сурулла сылдьар. Урукку өттүгэр нолуокка аҕыйах солкуобай да иэстээх буоллаххына, субсидия бэриллибэт этэ. Быйылгы сылга итиннэ улахан чэпчэтии оҥоһулунна. Ол курдук, нолуокка 300 тыһ. солк. диэри иэстээх да буоллаххына, субсидияны ылыахха сөп. Маннык чэпчэтии быйыл 2022 сылга эрэ көрүллэрин өйдүөххэ наада.
– Оттон ыанар ынах төбөтүгэр харчыны ылбыттар быйыл эмиэ үүт туттардахтарына эбии харчы ылыахтара дуо?
– Былырыын кэтэх хаһаайыстыбалаах киһи ыанар ынаҕын аайы 35 тыһыынча солкуобайы
ылан баран, өссө үүт туттардаҕына, онно 1 киилэ (лиитэрэ) аайы 10 солкуобай бэриллэрэ. Оттон быйыл ынах төбөтүгэр харчыны ылбытын таһынан үүтү туттарар буоллаҕына, 1 кг (л) үүккэ 20 солкуобайы ылар буолуоҕа. Ол аата 10 солк. министиэристибэ, 10 солк. астааччы биэриэхтээх. Онон быйыл үүтү туттарааччы элбиэҕэ дии саныыбын.
– Оттон тиэхиньикэни ылыыга туох эмит чэпчэтии баар дуо?
– Тыраахтарга диэн суох, от охсор, мунньар тэриллэргэ эрэ баар. Итиннэ “Росагролизинг” хампаанньа кыра кыамталаах тыраахтардарга үлэлэспэт буолбута хомолтолоох. Билигин бары кыра бааһынай хаһаайыстыбаларынан барбыт кэммитигэр орто уонна кыра соҕус тыраахтардар ордук наадалар. Ол иһин, кытай тыраахтардарыгар күүскэ көстүлэр. Холобур, билигин хаһаайыстыбаларга саамай наадалаах “Беларус” тыраахтар сыаната 3 мөлүйүөн солкуобайга диэри таҕыста. Онон “Агростартап” бырагыраамаҕа киирбит саҥа саҕалааччы пиэрмэр Грана ити биир тыраахтары ыларынан бүтэн хаалар курдук. Ол иһин итиннэ туох эрэ саҥа көрүүлэр наада буоллулар.
Билигин дойду үрдүнэн тыа хаһаайыстыбатыгар анаан тыраахтардары оҥорууну өйүөххэ диэн буолла. Онон кытай тыраахтарын да кэлиитэ аччыыра буолуо. Итинник түгэҥҥэ лизинг боппуруоһугар уларыйыы киирэрин кэтэһэбит. Чуолаан, кыра тыраахтардарга. Билигин итинник тыраахтарга лизинг суох буолан, сыаната олус ыарахан. Ол иһин кыра хаһаайыстыба ыларыгар табыгаһа суох. Собуоту кытта анал дьарыктанааччылар үлэлэһэллэр. Олор собуот оҥорон таһаарар сыанатыгар миэстэтигэр тиэрдэн биэрии ороскуотун ааҕан эбэллэр. Онон, биһиэхэ олус ыараан кэлэринэн, үлэлэһэ сатаабаттар.
Уопсайынан, тыраахтар кыһыннары үлэлээтэҕинэ, өҥөнү оҥордоҕуна атыылаһыллыбыт сыанатын толуйар буоллаҕа. Онно биһиэхэ саамай табыгастаах “Беларус” тыраахтар этэ. Ол сыаната ыараабыта кэккэ ыарахаттары үөскэтиэ эрээри, өйөбүл баар буолуо диэн эрэнэбит.
Афанасий Копырин
«Мүрү саһарҕата» хаһыат, «Улус Медия» сайта: https://ulus.media/article/51822